Türkiye’de kurulduğu günden beri İmam Hatip Liselerinde yabancı dil olarak okutulan Arapça, dini metinlerin ve terminolojinin anlaşılmasında bir alet ilmi olarak öğretilmeye devam etmektedir. Başlangıçta daha çok dilin gramer bilgisi üzerinde durulan ve dilin temel becerilerinden anlama ve okumaya yönelik bir öğretim tarzı ile müfredatları oluşturulan bu dersin son yıllarda hazırlanan müfredatları diğer yabancı dillerin müfredatlarından etkilenerek revize edilmiş, konuşma ve yazma becerileri ile diğer alt becerilerin de kazandırılması Arapça öğretimindeki temel hedefler arasında yerini almıştır.²

“İletişimci” ve “öğrenci merkezli” temel yaklaşımlara göre 2011 yılında hazırlanan İmam Hatip Liselerinin müfredat çalışmasında dil öğrenmenin asıl amacı “dilin temel işlevi olan yazılı / sözlü iletişimin sağlanması” olarak belirlenmiştir. Müfredatta dil kurallarının öğretilmesinden çok iletişim aracı olarak dilin önemine vurgu yapılmış, dilin konuşulmasında kullanılan işlevsel yapıların öğretilmesi hedeflenmiştir. Öğrenciyi merkeze alarak kendisine dili öğrenme sürecinde aktif rol verilen bir yapı ile dilin öğretilmesi hedef olarak belirlenmiştir.³

İmam Hatip Lisesi Arapça müfredatında Arapçanın öğretilmesi ile ilgili metotlar örnek olay, gösterip yaptırma, anlatım, tartışma ve problem çözme olarak belirlenmiş, çeşitli dil teorilerinden hareketle biçimlenen değişik tasarımlar olarak aktarılan bu yöntemlerin çeşitli uygulama türleri olarak dil öğretim tekniklerine yer verilmiştir.⁴

İmam Hatip Liselerinde “Arapça Öğretimini Geliştirme Projelerini” koordine eden ve çalışma sahasını lisan öğretimi olarak belirlemiş bir sivil toplum kuruluşu olan Akademi Lisan ve İlmi Araştırmalar Derneği ile Türkiye’deki en büyük özel Arapça dil eğitim merkezini bünyesinde barındıran Akademistanbul tarafından 2009 yılında İstanbul’daki 25 İmam Hatip Lisesi arasında düzenlenen “Arapça Bilgi ve Etkinlik Yarışmaları” Milli Eğitim Bakanlığının İmam Hatip Liselerindeki Arapça öğretim müfredatındaki hedeflere uygun olarak dil öğretiminde etkinliklerin kullanılması temelinden hareket etmektedir. ⁵

Projenin temelinde bir yarışma olgusundan öte Arapçanın Türkiye’de gündeme gelmesi, okullarımızda Arapçanın öğretilemediği imajının kırılması, Arapçanın daha sağlıklı bir şekilde öğretilmesi için yarışmaların uygulanmasından sonra farklı dil projelerine kaynaklık etmesi gibi ana hedefler yatmaktadır. Ayrıca yarışmanın amacı belirlenirken öğrencilerin sadece Arapça dini metinleri anlaması hedefiyle sınırlı kalınmamış, ülkemizin Ortadoğu ülkeleri ile gelişen ekonomik ve sosyal ilişkilerine katkı sağlaması amacına da dikkat çekilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanan yarışma yönergesindeki bu amaçlar İmam hatip liselerinde artık mesleki Arapçanın yanı sıra genel Arapçanın da yeri ve öneminde yeni bir bakış açısıyla hareket edildiğini gözler önüne sermektedir.⁶

Üst başlığı Arapça Öğretimini Geliştirme Projeleri olan çalışmanın bir alt kategorisi olan Arapça Yarışmalarının dışında “öğretmenlere pratik Arapça öğretimi”, “Arapça öğretim metotları seminerlerinin verilmesi” gibi kapsamlı projelere eş zamanlı başlanılmış, bununla yarışmalarda süreci yönetecek olan öğretmenlere projenin doğru aktarılması hedeflenmiştir. Ayrıca Arapça öğretiminde büyük sorunlardan birisi olarak öğretmenlerin sunduğu materyal eksikliğini gidermek için model Arapça dil kütüphanelerinin oluşturulması, dil eğitim afişlerinin tasarlanması, görsel Arapça video arşivinin okullara kazandırılması ve yurt dışına öğrenci ve öğretmen gönderme çalışmaları da başlatılmış, yarışma süreciyle birlikte bu projelerin ortak tanıtımı yapılmıştır.⁷ Tebliğimizde söz konusu bu projelerin arasında en ilgi çekici olanı ve kamu oyunda büyük yankı uyandıran Arapça Bilgi ve Etkinlik Yarışmaları ele alınacaktır.

 

Arapça Bilgi Yarışmaları

Arapçanın heyecanlı ve eğlenceli bir süreçte öğretilmesini hedefleyen projede yarışmalar Bilgi ve Etkinlik kategorilerine ayrılmıştır. Bilgi yarışmalarında çoktan seçmeli sorular yarışma koordinasyon merkezinde İmam Hatip Lisesi Arapça müfredatı paralelinde bir komisyon tarafından hazırlanmış, sorular şu yedi konu başlığı ile sınırlandırılmıştır:

• Arapça kelime bilgisi (Kelime anlamı, eş anlamlı, zıt anlamlı kelime bilgisi)
• Okuduğunu anlama
• Cümle ve kelime sıralama
• Tercüme edebilme (Arapçadan Türkçeye-Türkçeden Arapçaya)
• Pratik diyalogları tamamlama
• Temel Arapça dilbilgisi (Sarf ve Nahv)
• Dinlediğini anlama

Soruların içerisinde öğrencilerin moral ve motivasyonunu sağlamak adına kolaydan zora doğru bir sıralama metodu seçilmiş, konular kendi içerisine ayrıştırılarak on beş soruluk asıl beş soruluk yedek sorular ile yirmi soruluk bir yarışma soru grubu hazırlanmıştır. Soruların seçiminde il elemelerinde daha kolay sorular tercih edilirken, bölge elemeleri ve Türkiye finallerinde sorular zorlaştırılmıştır.⁸ KPDS Arapça sınavındaki soruların benzerlerinin sorulduğu Türkiye finallerinde öğrencilerin büyük bir başarı gösterdiği gözlemlenmiş, test tekniğine vakıf olan öğrencilerin dil becerilerini oldukça yüksek düzeyde kullandıkları görülmüştür.

Bilgi yarışmasındaki sorular içerisinde dinleme sorularının özel bir anlamı vardır. Bu sorularla daha önceki yıllarda ihmal edilen Arapça dinleme konusuna vurgu yapılmış, öğrencilerin Arapça görsel ve işitsel malzemeleri izleyerek yarışmalara çalışmaları hedeflenmiştir. Öğrencileri yarışmalara hazırlayan öğretmenlerin konu ile ilgili çabaları yarışma koordinasyon merkezi tarafından gözlemlenmiş, birçok yarışmanın sonucunu belirleyen dinleme sorularında başarılı olmak için yarışma ekipleri oldukça fazla görsel ve işitsel malzemelerden yarışma için hazırlık yapmışlardır. 3. Arapça Bilgi yarışmaları için yarışmanın eğitsel tarafı ön plana çıkarılmış, bu bağlamda dinleme sorularının sorulacağı 30 adet beşer dakikalık kısa Arapça VTR’ler öğrencilere önceden verilmiş, öğrencilerin ve öğretmenlerin söz konusu videoları önceden çalışmaları hedeflenmiştir.⁹

Okulların dört öğrenci ile katıldığı Arapça bilgi yarışmalarına 2009 yılında İstanbul’da yapılan birinci yarışmalarda 25 okul katılmış, (mevcut okul sayısının tamamıdır) 100 öğrenci bilgi yarışmalarına ciddi bir şekilde hazırlanmış, 25 öğretmen de yarışmalara öğrenci hazırlamıştır. İkinci yarışmaların Türkiye genelinde olması hasebiyle 79 vilayetten 382 okul katılmış, (Yarışma başvurularının bitiminde 496 İmam hatip Lisesi bulunmaktaydı %77 katılım) bu süreçte 1528 öğrenci Arapça Bilgi yarışması için hazırlık yapmış ve süreçte bil fiil hazır bulunmuştur. Kendilerini yarışmaya 382 öğretmen hazırlamıştır.

2011 yılında yapılan Türkiye geneli bilgi yarışmalarında okul takımlarının belirlenmesi için ġubat ayında Türkiye genelinde 100 soruluk bir deneme sınavı düzenlenmiş, aynı gün ve saatte yapılan sınava Türkiye genelinde 40.000 civarında öğrenci iştirak etmiştir. Türkiye’de Arapça öğretimi tarihinde bir ilk olma özelliği gösteren bu sınavda öğrencilere 9-12. Sınıf müfredatlarından karma sorular sorulmuş, sınava daha çok 10 ve 11. Sınıf öğrencileri katılmıştır. Ancak sınavın uygulanmasıyla ilgili resmi yazı olmasına rağmen¹⁰ okul idareleri ve Arapça zümre başkanları gereken ilgiyi göstermemiş, sonuçlar zamanında yarışma koordinasyon merkezine ulaştırılamamıştır. Sınav sorularının çoğaltma işleminin yarışma koordinasyon merkezi tarafından yapılmamasından dolayı katılımın düşük kaldığı sınav 2012 yılında daha sistematik şekilde İstanbul ilinde bütün 10 ve 11. Sınıflar için düzenlenme karar alınmış, sistemin oturtulmasından ve eksikliklerin giderilmesinden sonra Türkiye genelinde uygulanması kararlaştırılmıştır. Sınavla ilgili yapılması gereken temek uygulamanın sınav sonucunun okul idareleri tarafından değil yarışma koordinasyon merkezindeki optik okuyucu sistemi ile okunması ve sonuçların ortalamaya dahil olacak şekilde sözlü, ödev, proje veya yazılı notu olarak sisteme girilmesi sağlanmalıdır. Bu durum okul idarelerinin başta olmak üzere Arapça öğretmenlerinin konuya daha fazla eğilmesi gereğini doğuracak, en başarıların ödüllendirileceği sınavda durumu zayıf olan okulların da bir an önce tedbir alması için eylem planları çıkarılacaktır.

Bilgi yarışmalarının eksik bırakılan yönleri arasında dilin konuşma ve yazma kategorilerinde sorulara yer verilmemiş olması gelmektedir. Yarışmaların merkezi bir anlayışla İstanbul’daki koordinasyon merkezi tarafından düzenleniyor olması ve çoktan seçmeli sonuçların tartışmaya mahal vermemesi hususları bu konudaki uygulamanın tercih sebebi olmasından dolayı bu iki kategoride soru yer almamaktadır. Bu eksikliğin giderilebilmesi için öğrencilerin konuşmaları ile ilgili yeni bir yarışma türü olan Arapça Münazara yarışmalarının tertip edilmesi düşünülmeli, konuyla ilgili ön hazırlıkların yapılması gerekmektedir. Belirlenen konu başlıklarında okullara görev verilmeli dört öğrencinin katılacağı okul münazara takımlarında her öğrenciye verilecek üç-dört dakikalık süreyle kendi konusuyla ilgili Arapça konuşması istenmelidir. Türkiye genelinde uygulamaya geçilmeden önce lokal olarak bir ilde denenmesi gereken yarışma türünün daha sonra Arapça yarışmaları alanında yer alması mutlaka değerlendirilmedir. Ayrıca yarışmaların bir kategorisi olarak önceden belirlenmiş çok sayıdaki başlık içerisinden birisindeArapça kompozisyon yazma yarışması düzenlenmesi de ele alınması gereken hususlar arasındadır. Böylelikle anlama, yazma, dinleme ve konuşma yeteneklerine hitap eden bir yarışma profili oluşturulmuş olacaktır.

 

Arapça Şiir Okuma Yarışmaları

Arapça etkinlik yarışmaları Arapça şiir okuma, Arapça hitabet, tiyatro ve musiki alanları ile sınırlandırılmıştır. ġiir ile yabancı dil öğrenme konusu birçok özel araştırmaya konu olmuştur. Doktora düzeyinde akademik çalışmaların yapıldığı bu alanda şiirin yabancı dilin öğretilmesindeki önemine dikkat çekilmiş, şiirsel ifade ide günlük konuşma ifadelerinin akılda kalma oranları arasında mukayeseler yapılarak şiirsel ifadenin gücü vurgulanmıştır.11 şiirin avantajı bir romanın sayfalarca anlatmış olduğu ifadelerin birkaç mısra ile ifade ediyor olmasıdır. ġiirsel ifade ile kafiyenin gücü kullanılır ve öğrencilerin metni ve kalıpları ezberlemesi sağlanır. Yabancı dildeki seslerin telaffuz edilebilme yeteneğinin kazandırılmasının yanı sıra şiirle sözcüklerin cümle içerisindeki dil bilgisel görevlerinin farkına varma yeteneği ve biçim-anlam ilişkisini kavrayabilme yeteneği oluşturulur.¹²

Bir dilin şiirle öğretilmesi sadece bir yabancı dil öğretimi olarak algılanmamalıdır. Zira şiir yazıldığı milletin öz varlığı olduğundan, o dilin kültürünü de yansıtmaktadır. Yabancı dil öğrenme amacıyla şiirin kullanılması, bize öğrendiğimiz dilin kültür yapısını gözlemleme fırsatını verecek ve bunun dışında bizim kendi kültürümüzü de bir yabancı gözüyle değerlendirme imkanı sunacaktır.¹³

Şiirin yabancı dil derslerinde pek fazla kullanılmaması, edebiyat ile yabancı dil öğretiminin mümkün olamayacağı inancından kaynaklanmaktadır. Bu durumda şiir sadece düş ve hayal dünyasının ütopik ürünü olarak algılanmakta, yabancı dil öğretiminin ise doğrudan günlük hayatla bağlantılı olması gerektiği düşünülmektedir. Bu yaklaşım öğrencileri hayatın içine çekerek, pratikte kullanabilecekleri cümle kalıpları ve sözcük grupları öğretmeye çalışmakta, şiir ve diğer edebi türleri tamamen devre dışı bırakmaktadır. Bunun başlıca nedeni ise, şiirin dili zorlaştırdığı yönündeki algıdır. Halbuki belli bir aşamadan sonra ezberlenmesi kolay olan şiirlerin ezberlenmesiyle yabancı bir dilin öğrenilmesi oldukça kolaylaşmaktadır. ġiir ezberleme ve okutma etkinliği, dilin kolay, etkili, eğlenceli ve kalıcı öğretilmesi için kullanılması gereken temel bir etkinliktir. Almanca dersinin öğretimi ile ilgili bir lisede yapılan deneyde aynı konunun bir sınıfta şiir ezberletilerek sunumunun yapılması diğer bir sınıfta ise düz anlatım metoduyla anlatılması denenmiş, daha sonra yapılan değerlendirmede şiirle öğrenenlerin daha hızlı ve daha kalıcı olduğu gözlemlenmiştir.¹⁴

Arapça etkinlik yarışmalarında şiir dalının seçilmesinde ana amaç modern ve klasik dönem Arap şiirinin öğrenciler tarafından tanınması ve öğrencilerin şiirleri ezberleyerek Arapça cümle kalıplarını kavraması şeklindedir. Dilin doğru telaffuzu, anlama uygun okuma, şiirdeki kelimeleri ve manayı öğrenme, klasik dönemden beri var olan şiir ezberleme geleneğini yaşatma yarışmanın bu bölümünün temel amaçlarındandır. Öğrenciye kitle önünde ezbere şiir okuma, jest ve mimiklere dikkat ederek hitap etme gibi alışkanlıklar kazandırmayı da hedefleyen yarışma, İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin kişisel gelişimlerine de bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.

İstanbul’daki 24 okul arasında yapılan birinci Arapça şiir okuma yarışmasında Ebû’l-Bekâ er-Rundî’nin (ö. 1285) “Endülüs’e Ağıt” (Risâe’l-Endelüs) isimli 30 beyitlik şiir seçilmiştir.¹⁵ Şiir sadece okullarını temsil eden öğrenciler arasında ezberlenmemiş, bazı okullar kendi içlerinde okul temsilcisini seçmek için şiir ezberleme yarışmaları düzenlemiştir. Bazı okullarda ise şiiri ezber şeklinde olmadan güzel okuma yarışmaları yapılmış, bu yarışmada birinci olanlar okullarını temsil etmişlerdir.¹⁶ İkinci Arapça ġiir okuma yarışmasında Hz. Peygamber sevgisi ana tema olarak belirlenmiş, bu nedenle Türkiye genelinde yarışmaya katılacak olan öğrencilere iki farklı seçenek sunulmuştur. Birinci olarak klasik dönemden İmam Busiri’ye (ö. 1297) ait Kaside-i Bürde isimli eser belirlenmiştir. Eserin orijinali 160 beyittir.¹⁷ Ancak yarışma akademik kurulu eserden 34 beyit seçmiştir. Diğer eser ise modern Mısır şiirinde seçkin bir yere sahip olan Türk asıllı şair Ahmet ġevki’nin (ö. 1932) Vülide’l-Hüdâ adlı eseridir. Eserin orijinali 45 beyit olup yarışma için 31 beyit seçilmiştir.¹⁸ Bu metinlerle öğrencilerin naat kültürünü kazanması hedeflenmiş, Arap şiirinin önde gelen isimlerinden şairlerin tanınması sağlanmıştır. İkinci yarışmaya 280 okul katılmıştır. (%56 katılım). Yarışmalar için bütün çalışmalar şiirsel tercüme edilmiş, öğrencilerin aynı zamanda ezberledikleri metinde yer alan anlamı kavramaları ve ona göre okumaları sağlanmıştır. Yarışmanın didaktik yönlerinden birisi de yarışma koordinasyon kurulu tarafından yaptırılan şiir seslendirmeleridir. Öğrenciler yapılan seslendirmeleri dinleme imkanı bulmuş, ezberlerini yaparken bir Arap telaffuzu ile doğru bir seslendirmeyle çalışmalarını yürütmüşlerdir.¹⁹

Türkiye’de Arapça öğretiminde ihmal edilen bir yön olan şiir ezberlerinin yeniden canlılık kazanmasına vesile olan Arapça yarışmalarının üçüncüsünde ise tercihe bırakılan şiir sayısı beşe çıkarılmış, seçilen şiirlerden uzun olanları en fazla 36 beyit olarak kısaltılmıştır. Belirlenen şiir metinlerinden ilki Hz. Ali’nin torunu Ali b. Hüseyn’e (ö. 713) atfedilen “Leyse’l-garîbu, garîbu’ş-Şami ve’l-Yemeni” “Garibanlık, Şam’da veya Yemen’de garip kalmak değildir; esas gariplik kabirde ve kefenle garip kalmaktır” dizeleriyle başlayan şiir olup şiirde insanın fâni âlemden bâki âleme irtihâlinden sonraki hâli tasvir edilmektedir. Seçilen ikinci eser, Abbasi döneminin en usta üç şairinden birisi olan ve asıl adı Habib b. Evs b. el-Haris et-Tâî olan Ebû Temmam’a (ö. 845) aittir. Abbasi Halifelerinden Mu’tasım Billâh (ö. 842) ile birlikte katıldığı Amuriye Savaşı’nı anlattığı, “Es-Seyfu Esdaqu enbaen mine’l-kutubi” “Kılıç yazıdan daha gerçekçidir…” dizeleriyle başlayan şiir kahramanlık şiirleri arasında en meşhur olan şiirlerdendir. Seçilen üçüncü eser de Abbasi devrinin en meşhur üç şairinden biri olan Ebu’t-Tayyib el-Mütenebbî’ye (ö. 965) aittir. Abbasiler döneminde kurulan Hemedan Devleti hükümdarlarından Seyfü’d-Devle’nin sarayında kaldığı sırada kaleme alınan bu kahramanlık şiiri “El-Khaylu ve’l-leylu ve’l-beydâu ta’rifuni”, “At, gece ve çöl tanır beni / Kılıç, mızrak, kâğıt ve kalem tanır beni” dizeleriyle meşhurdur. Yarışmada seçmeli metin olarak belirlenen diğer iki şiir ise modern döneme ait şiirlerdir. Bunlardan biri Mısır’lı şair ve âlim, İbrahim Ali Ahmed Budeyvi’ye (ö. 1983) ait “Bike estecîrû”, “Sana yalvarıyorum, yoktur senden gayri yalvaracak / Koru zayıf (kullarını), yoktur senden gayrı koruyacak” dizeleriyle başlayan ve son dönem Arap edebiyatının “münacat” tarzı şiirine gösterilen en iyi örneklerden biri olan şiirdir. Seçilen beşinci metin ise son devrin en büyük Arap şairlerinden Suriyeli asıllı Nizar Kabbânî’ye ait “Azze’l-Vurûdu”, “Katlandı hasretim… ve arttı susamışlığım / uyumakta insanlar… Bense bi başınayım, …” dizeleriyle başlayan ve ümmetin Hz. Muhammed’e olan özlemini dile getiren şiiridir.²⁰ şairlerinden de anlaşıldığı gibi yarışma için belirlenen şiirler Arap dilini ve edebiyatını tanıtmak için en ideal olarak isimlendirilebilecek şiirlerdir. Bu şiirlerin İmam Hatip Lisesi öğrencileri arasında ezberlenmeye başlanması Arapça öğretiminde yeni bir dönemin başlaması anlamına gelmektedir. Bu süreçte Arapça öğretmenlerinin yapması gereken şiir dalında okullarını temsil edecek öğrenciyi belirlerken okul içinde ezbere olmasa da şiir Arapça şiir okuma yarışmaları tertip etmeleri, bu alanda en başarılı öğrencileri okul temsilcisi olarak yarışmalara hazırlamasıdır. Böylelikle okul içinde de birçok kişi Arap şiiri ile muhatap olacak, yarışmaların öğreticiliği ile ilgili hedef gerçekleşmiş olacaktır.

 

Arapça Hitabet Yarışması

Arapça etkinlik yarışmalarında bir diğer alan da Arapça hitabet yarışması olarak belirlenmiştir. Arap edebiyatında hutbelerin ayrı bir önemi vardır. Edebî içerikli bu hutbeler oldukça veciz ifadelerle dilin en iyi kullanıldığı, anlamı oldukça derin metinlerdir. Yarışmalarda hutbelerdeki veciz dil ile derin üslup öğretilmeye çalışılmış, bol kelime hazinesi ve cümle kalıplarının öğrencilere hutbe ezberi ile kazandırılması hedeflenmiştir. Ayrıca seçilen metinlerin mesleki gelişimde öğrencilere katkı sağlayacak metinler olması hususunda dikkatli davranılmış, dini literatürde öne çıkmış ana metinler sadeleştirilerek öğrencilere sunulmuştur.

Birinci Arapça yarışmalarında İstanbul’da 25 okul Arapça hitabet yarışmasına katılmış ve Hz. Muhammed’in veda hutbesini Arapça olarak ezbere okumuştur. İkinci yarışmada hitabet metinleri seçenekli olarak sunulmuş, Hz. Muhammed’in vefatından önce ümmetine vasiyeti, Kuss b. Sâide’nin Ukaz Panayırı’nda yapmış olduğu konuşma ve Umâme bint. el-Hârise’nin, kızına evlilik öncesinde yaptığı nasihatler yarışma metni olarak belirlenmiştir. Bu yarışmalara Türkiye genelinden 273 okul katılmış, yaklaşık 2 sayfalık Arapça hitabet metinleri oldukça titiz bir şekilde öğrenciler tarafından ezbere okunmuştur. (%55 Katılım) Metinlerin tercümeleri ve seslendirmeleri yapılmış, yarışmaya hazırlanan öğrenciler için yarışmanın öğretici olması üzerinde durulmuştur. Üçüncü Arapça yarışmalarında şiir dalında olduğu gibi tercih seçenekleri beş ayrı metin şeklinde tespit edilmiştir. Seçilen metinlerin ilki Hz. Ebû Bekir’in hastalanıp vefat edeceğini sezince, kendisinden sonra Müminlerin halifesi olması için önerdiği Hz. Ömer’e nasihatler içeren konuşmasıdır. Metin, gece ve gündüz amellerinin ehemmiyetinden, muhacir ve Ensar’a karşı nasıl davranması gerektiğine kadar, birçok tavsiyeyi içermektedir. İkinci metin Hz. Ali’nin müminlere hitaben yaptığı bir konuşmasıdır. Bu konuşmada İslam’ın temel rükünlerine bağlılık tavsiye edilmekte ve Hz. Peygamberin sünnetine tabi olmanın gerekliliği, doğru sözlü olmanın önemi ve dünya hayatının faniliği ve fani olan hayata tamah etmeme gibi konularda nasihatlere yer verilmektedir. Seçilen üçüncü metin Ömer b. Abdülaziz’in (ö. 720), halifelik vazifesiyle kendi iradesi dışında görevlendirilmiş olmasının, omuzlarına yüklemiş olduğu büyük sorumluluğu hatırlatarak “Ey insanlar, sizler boşuna yaratılmadınız…” diye başlayan hutbesidir. Bu hutbe İslami edebiyat geleneği içinde önemli bir yere sahip olup, asırlarca birçok eğitim kurumunda okutulmuş, ezberletilmiştir. Hitabet yarışmasında belirlenen dördüncü metin yine ilk dönemden seçilmiş, tabiinden Hasan-ı Basrî’nin (ö. 728) müminlere nasihatlerini içerdiği hutbesi yarışmacıların tercihine sunulmuştur. Hasan-ı Basrî bu hutbesinde insanın dünyada da ahrette de nasibinin yaratılmış olduğunu hatırlatmakta, Allah’ın insanlara bahşetmiş olduğu nimetleri zikretmekte ve bu nimetlere layık bir hayat sürülmesi nasihatinde bulunmaktadır. Seçilen son metin ise İspanya fatihi ve gemileri yakan kumandan olarak bilinen Tarık b. Ziyad’ın meşhur hutbesidir. “Ey insanlar! Nerede çıkış? Arkanızda deniz, önünüzde düşman… Allah’a yemin olsun ki, sizin için, sadakat ve sabırla (çarpışmak dışında) başka bir çıkış yolu yoktur… Bilesiniz ki, sizler bu adada, olağanüstü silah gücü ve imkânlara sahip düşmanınız karşısında kurtlar sofrasındaki yetimler gibisiniz… Eğer, ümitsizliğe kapılır ve ye’se düşerseniz gücünüz kırılır ve bozguna uğrarsınız… Hakkınızda yazılmış bu kara talihi değiştirmek elinizde…” ifadelerinin yer aldığı konuşma kahramanlık ruhunu veren en etkileyici konuşmalardandır.²¹

Görüldüğü üzere Arapça hitabet yarışmasında gerek seçilen metinler gerekse bu metinlerin sahipleri İslam tarihinde oldukça önemlidir. Bu bağlamda yarışmaların İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin genel kültürlerini arttırmada ciddi bir katkı sağladığı da belirtilebilir. Ayrıca yarışmada dereceye girmese de okullarını temsil eden öğrencilerin yıl içinde yapılan etkinliklerde görev aldığı ve metinlerin bu etkinliklerde yeniden okunduğu da gözlenmiştir. Bu durum yarışmaların diğer sosyal ve kültürel etkinlikleri beslemesi bakımından da önem arz etmektedir.

 

Arapça Musiki Yarışması

Yabancı dil öğretiminde müziğin ve müzikle yapılan etkinliklerin oldukça önemli bir yeri vardır. Özellikle dil öğrenmede ana unsurlardan biri olan yeni kelime öğrenmede müziğin etkisi üzerine önemli akademik araştırmalar yapılmıştır. Eğitim bilimlerine yönelik çalışmalarda eğlenerek öğrenme metodu aktarılırken en çok müzikle öğrenme üzerinde durulmuştur.²² Müzik etkinlikleri, bedensel ve zihinsel olmasının yanı sıra, konuşmaya ve dinlemeyi öğrenmeye, dikkati bir noktada yoğunlaştırmaya da katkıda bulunur. Müzikle çocuğun duyuları gelişir. Çocuk müzikle algılama, tekrarlama, dikkat, dinleme gibi duyusal ve bilişsel becerilerini geliştirir. şarkı söylemeyle çocuğun dil becerileri gelişir. Özellikle dile özgü telaffuz gibi temel sorunlar şarkı ile öğretim metodunda ciddi şekilde çözülür. Müzik; işitsel algı eğitimiyle çocuğun dikkatini bir konuya yoğunlaştırmasını, dinlemeyi öğrenmesini, sesleri tanımasını ve ayırt etmesini destekleyerek zihinsel gelişime katkı sağlar. Bu bağlamda dil öğrenimindeki müzik etkinlikleri, çocuğun müziksel zekâsının gelişimine katkıda bulunmanın yanı sıra, diğer beceri ve zekâlarını geliştirmek için de ona farklı fırsatlar sağlayabilmektedir.²³

Arapça eğitiminde okullarımızda yok denecek kadar az kullanılan müzik ile öğretim metodunu canlandırmak, öğrencilere dilin sevimli tarafını göstermek, şarkı sözleriyle Arapça cümle kalıpları ve kelimeleri öğrenmelerini sağlamak amacıyla etkinlik yarışmalarından birisi de Arapça Musiki alanı olarak belirlenmiştir. Birinci yarışmalarda 24 okul Arapça musiki dalında yarışmalara katılırken ikinci sene Türkiye genelinde 247 okul (% 49.7) musiki yarışmasına katılmıştır. Yarışmalarda seslendirilecek olan parçaların metinlerinin tercümelerine de yer verilmiş, öğrencilerin yeni kelime öğretilmesi konusunda desteklenmesi hedeflenmiştir.²⁴ Yarışma koordinasyon merkezi parçaları seçerken içerisinde yerel Arapça kelimelerin geçmiyor olmasını özellikle tercih etmiştir. Yarışmaların en renkli görüntülerine sahne olan yarışmalar hazırlanma konusundaki zahmetten dolayı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü tarafından üçüncü Arapça yarışmalarından çıkartılmıştır. Ancak yarışma danışma kurulu toplantısında Arapça musiki yarışmasının yarışma türleri içerisinde kesinlikle kalması tavsiye edilmiş ve gelecek senelerde seçmeli de olsa okulların mutlaka bu yarışmaya katılması istenmiştir.

 

Arapça Tiyatro Yarışması

Tiyatro ile dil eğitimi özellikle İngilizce eğitiminde yaygın olarak kullanılan bir metot olarak karşımıza çıkmaktadır. Tiyatro ile dil öğretimi, öğrencilerin gramer yapılarına aşina olmalarının yanı sıra, dili kendilerini açıkça ifade etmek ve bilgilendirmek için nasıl kullanılacaklarını öğretmek konusunda oldukça önemli bir metottur. Yabancı dildeki tiyatro metni ile yabancı dil ve kültüre karşı olan farkındalık arttırılacağı gibi öğrencinin hayal gücü harekete geçirilir ve öğrenci yaratıcı düşünceye teşvik edilir. Tiyatro, dil eğitiminde eleştirel düşünme becerisini geliştirir, etkin dinleme becerisini arttırır, öğrenme sürecinin ayrılmaz bir parçası olan duyuları sürece dahil ederek, anlama ve öğrenmeyi güçlendirir, empati kurmayı ve başkalarına karşı duyarlılığı arttır. Tiyatro ile dil eğitiminde iletişim becerileri ve edebi yaklaşım gelişirken, yaratıcılık, özgünlük, duyarlılık, akıcılık, esneklik, duygusal istikrar ve işbirliği de artmaktadır. Tiyatroda öğrenciler için sağlam bir temel sağlanarak onların kavrama ve üretme becerileri arasında bir köprü kurulmaktadır. Geleneksel öğrenme metotlarının aksine öğrenciler tiyatro sayesinde yeni bir kavrama ve öğrenme formu geliştirmektedir.²⁵

Arapça öğretiminde tiyatro geleneksel öğrenme metotları dışında bulunduğu için çok kullanılan bir metot değildir. Türkiye’de ulusal çapta ilk Arapça tiyatro yarışması Arapça Bilgi ve Etkinlik yarışmaları aracılığı ile gerçekleşmiştir. Oldukça zahmetli bir yarışma türü olmasına rağmen İstanbul’daki ilk tiyatro yarışmasına 22 okul, Türkiye genelindeki ikinci Arapça tiyatro yarışmasına 142 okul iştirak etmiştir. (%28 katılım). Yarışma için seçilen tiyatro metinlerinden ilki “Batıdan Dönen Adam” isimli yaklaşık 18 dakikalık bir oyun olup öğrenciler tarafından muhteşem bir performansla sergilenmiştir. İkinci oyun ise dini kaynaklardan referanslı bir olayın Ahmed ba Kesîr tarafından tiyatrolaştırılmasıyla hazırlanmıştır. “Mağara Arkadaşları” adlı edebi oyun yaklaşık 20 dakikalık bir oyun olup iki perdeden oluşmaktadır. Öğrenciler oyunu çalışırken birçok dil kalıbı öğrenmiş, altı aylık hazırlanma sürecinde metindeki kelimeler, cümle kalıpları öğrenciler tarafından çok iyi bir şekilde ezberlenmiştir. Yarışmalara hazırlanan öğrencilerin okul derslerini aksatmaları ve öğretmenleri meşgul etmeleri gerekçe gösterilerek Din Öğretimi Genel Müdürlüğü 2012 yılında tiyatro yarışmalarının askıya alınmasını talep etmiştir. Yarışma danışma kurulu ise gelecek yıllarda tiyatro dalının mutlaka seçmeli de olsa yeniden uygulanmasını talep etmiş, konuyla ilgili görüşlerini danışma kurulu toplantısında yetkililere iletmiştir.

Yarışmaların Türkiye genelinde yapılmasından sonra 100’ü aşkın öğretmen tarafından doldurulan yarışma değerlendirme formunda bazı öğretmenlerin tiyatro ezberlenerek dilin öğrenilmeyeceğini ifade etmesi doğrusu bilimsellikten uzak bir değerlendirmedir. Zira metni çalışan öğrenciler jest ve mimiklerini katarak oynadıkları oyunlarında her türlü cümle kalıbını içlerine sindirmişler, bazı okullarda sınıf içi etkinlik olarak bir yıl boyunca uygulama yapmışlardır. Yarışmalara hazırlanma sürecinde sınıftaki diğer öğrencilerin de katılımda bulunduğu gözlenmiştir.

Genel olarak iki yıldır uygulanan yarışmalara katılım sayısal verilerle ifade edilecek olursa 2009-2010 yılında sadece İstanbul’da uygulanan yarışmalara 431 öğrenci 125 öğretmenin çalıştırmasıyla sürece dahil olmuş, İstanbul’daki bütün İmam Hatip Liseleri (25 okul, 0 katılım) yarışmalara en az bir dalda katılmıştır. 2010-2011 eğitim öğretim döneminde ise Türkiye’de 409 okul yarışmalara katılmış (%83 katılım), 3989 öğrenci, 1324 öğretmenle sürece hazırlanmıştır.

Arapça yarışmalarını akademik içerik olarak değerlendirmeye çalıştığımız tebliğimizde yarışmaların uygulanması ile ilgili jüri seçimleri, yarışmaların teknik boyutu, uygulamada yaşanan sorunlar gibi kısımlara değinilmemiştir. Söz konusu çalışma yarışma koordinasyon merkezi tarafından ayrıntılı bir rapor olarak hazırlanmış, bakanlığa sunulmuştur.

Türkiye’de Arapça öğretimine yeni bir heyecan getiren yarışmanın 2012 yılında Balkanlarda lise düzeyinde Arapça eğitim veren 10 ülkede uygulanacak olması da önemli bir gelişmedir. Yunanistan, Bulgaristan, Arnavutluk, Makedonya, Kosova, Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ, Hırvatistan ve Romanya’da yarışmaların şiir, hitabet ve musiki dallarında yapılması için çalışmalar devam etmektedir. Yarışmaların Balkanlarda yapılıyor olması bölge ülkelerinde Arapça eğitimlerinde heyecanı arttırması ve Türkiye ile olan ilişkilerin geliştirilmesi bakımından oldukça önemli bir gelişmedir. Her geçen gün daha geniş bir kitleye hitap etmenin arzusu ve heyecanı içinde olan yarışma koordinasyon ekibine ve kendilerine destek veren başta Ensar Vakfı, Önder ve Akademi Derneklerine teşekkür ediyor, projenin okullarımızda gereken ilgiyi görmesini temenni ediyoruz.

Dr. Muhammed H. AĞIRAKÇA
Uluslararası Arapça Yarışmaları Genel Koordinatörü

 

 

2. Emrullah İşler ve Diğerleri, İmam Hatip ve Anadolu İmam Hatip Lisesi Mesleki Arapça Dersi Öğretim Programı, Ankara, 2011, s. 3. 
3. İşler ve Diğerleri, Arapça Öğretim Programı, s. 3. 
4. İşler ve Diğerleri, Arapça Öğretim Programı, s. 26, 27. 
5. www.arapcayarismalari.org.tr/2012/hakkinda 
6. MEB DÖGM’in 12.05.2010 tarih ve B.08.0.DÖG.0.06.03.00.774.03./31-974 sayılı yazısı ve ekinde yer alan protokol. 
7. Projelerin ayrıntısı için bkz.: www.akademidernegi.org.tr, www.akdemistanbul.com.tr 
8. Yarışmalarda sorulan soru örnekleri için bkz.: www.arapcayarismalari.org.tr/ /2012/arapca-bilgi-yarismasi. 
9. Videolar TRT Arapça için hazırlanan kısa belgesel metinlerden seçilmiştir. Videoları izlemek içinwww.youtube.com/arapcayarismalari 
10. MEB DÖGM’in 17.02.2011 tarih ve B.08.0.DÖG.0.06.06.00.310.01.32/341sayılı yazısı. 
11. Bülent Kırmızı, Almancanın Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Şiirin İşlevi, Ankara: Gazi Ün. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2007, s. 10-12. 
12. Kırmızı, Şiirin İşlevi, s. 37-38. 
13. Kırmızı, Şiirin İşlevi, s. 38. 
14. Kırmızı, Şiirin İşlevi, s. 39-41. 
15. şiirin farklı tercümelerine ve şiir hakkında genel bilgiye ulaşmak için bkz. :http://www.karakutu.com/frmt2589/endulus-e-agit 
16. Birinci Arapça yarışmalarının sonuçları ile ilgili bkz. :http://www.habername.com/yazi-ulvi-sevecen-arapca-sevdalisi-gencler-odullerini-aldilar-4547.htm 
17. Mahmut Kaya, Kasidetü’l-Bürde, DİA, XXIV, 568-569. 
18. Ramazan şeşen, Ahmed Şevki, DİA, II, 136-138. 
19. Seslendirmeler www.arapcayarismalari.org.tr adresinde yer almaktadır. 
20. şiirlerle ilgili ayrıntılı bilgiler yarışmaların resmi web sitesinde yer almaktadır. 
21. Metinler hakkında ayrıntılı tanıtımlar yarışmanın web sitesinde yer almaktadır. 
22. Buğra Zengin, Babek Kurbanov, Yabancı Dil Eğitimi ve Müzik: Bütünlüklü Öğretim ve Öğrenme, KKEFD, sa. 8, s. 188-189. 
23. Işıl Güneş Modiri, Okul Öncesinde Müzik Aracılığı İle Yabancı Dil Öğretimi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sa. 23, 2010, s. 508-509. 
24. Yarışmalarda tercihe bırakılan musiki parçalarının Arapça metinleri ve Türkçe tercümeleri yarışma web sitesinde yer almaktadır. 
25. İngilizcenin tiyatro ile eğitimi konusunda model bir çalışma için bkz.: http://www.istanbul-drama.com/cocuk-ve-genc-atolyeleri/tiyatro-ile-ingilizce-sertifika-programi